Fibromyalgie

Nog heel wat vraagtekens rond fibromyalgie

Fibromyalgie is een kwaal die nog steeds in een mysterieuze waas gehuld gaat. De officiële geneeskunde staat enigszins sceptisch en beschouwt de kwaal vaak nog als een psychomatische aandoening.
 
Sommige dokters geloven niet dat fibromyalgie als dusdanig een ziekte is en zoeken de oorzaken eerder in verschijnselen van psychosomatische aard.
Dat belet echter niet dat wie aan fibromyalgie lijdt vaak een lange lijdensweg doorloopt.
 
De klachten zijn van uiteenlopende aard, maar worden vaak gekenmerkt door spierpijnen. Die pijn kan beginnen bij een bepaald lichaamsdeel, bijvoorbeeld onder de oksels, en zich zo over de rest van het lichaam verspreiden. Onderzoek in ziekenhuizen levert geen zichtbare resultaten op, op die manier valt fibromyalgie niet zichtbaar op te sporen.
 
Geschiedenis van fibromyalgie
 
In 1987 publiceerde Don Goldenberg een artikel in The Journal of the American Medical Association waarin voor het eerst sprake was van fibromyalgie. De ziekte werd nog datzelfde jaar erkend door de American Medical Association. In de loop van de volgende 20 jaar werden de fibromyalgie-syndromen steeds vaker opgemerkt. Daarmee is echter de mysterieuze waas die rond deze kwaal hangt nog niet verdwenen.
 
Statistieken en fibromyalgie
 
Voor Europa zijn geen cijfers bekend, maar dat is wel geval in de Verenigde Staten. De statistieken zijn echter van benaderende aard. Fibromyalgie zou vroeg of laat ongeveer 2 tot 6% van de Amerikaanse bevolking aantasten, dit afgaande op cijfers verstrekt door het American College of Rheumatology. Concreet wil dit zeggen dat de ziekte opduikt bij 1 op elke 50 personen. 7 tot 10 miljoenen Amerikanen moeten leren leven met fibromyalgie.
 
Vrouwen en fibromyalgie
 
Opvallend is dat het vooral vrouwen zijn die worden getroffen. Op basis van de Amerikaanse gegevens zouden tegenover elke 7 tot 9 vrouwen die aan fibromyalgie lijden slechts één man staan.
 
Anderzijds kan de kwartaal in alle leeftijdsgroepen aangetroffen worden, ook kinderen kunnen er mee in aanraking komen. De leeftijdsgroep tussen 20 en 50 lijkt echter het meest kwetsbaar.
 
µVaak gaat fibromyalgie gepaard met slaapstoornissen. Het valt echter moeilijk uit te maken of deze een symptoom zijn van de kwaal dan wel of ze aan de oorzaak er van liggen. De familiegeschiedenis blijkt een rol te spelen in het verhaal.
 
Mensen met een familielid dat aan fibromyalgie lijdt, lijken kwetsbaarder te zijn. Ze lopen met andere woorden een hoger risico om zelf de kwaal op te doen. Een andere kwetsbare groep zijn mensen met reumatische aandoeningen, zoals lupus, ankylosing spondylitis en  rheumatoïde artritis.
 
 
 
 
Ziektebeelden gelijkend op fibromyalgie
 
Er zijn een aantal ziektebeelden waarvan de symptomen in meer of mindere mate gelijken op die van fibromyalgie. Dat zijn:
 
1. Chronisch Vermoeidheidssyndroom
2. Gulf War syndroom
3. Post-polio syndroom
4. Polymyalgia rheumatica
5. Ziekte van Lyme
6. Hypothyroidisme
7. Hyperthyroidisme
8. Parathyroidisme
9. Polymyositis
10. Neuropathologische aandoeningen
11. System lupus erythematosus (SLE of afgekort lupus)
12. Multiple sclerosis
13. Rheumatoïde artritis
14. De ziekte van Paget
15. Vitamin B12 gebrek
16. Vitamin D gebrek
17. Hypercalcaemia (excessieve bloed calciumverhouding)
18. Een zware depressie
 
Symptomen van fibromyalgie
 
Fibromyalgie een niet-gewrichtsgebonden kwaal die nochtans gepaard gaat met spierpijnen die soms hevig kunnen zijn. Van geval tot geval kunnen de pijnen intenser worden, vaak ook afhankelijk van de omstandigheden. Stress, kou of andere externe factoren kunnen aan de basis liggen van een toename van de pijn.
Fibromyalgie gaat vaak gepaard met andere symptomen zoals oververmoeidheid, slaapproblemen, hoofdpijn enzovoort. Deze symptomen brengen sommige dokters er toe om een psychosomatische diagnose te stellen.
 
We laten hierbij in het midden of fibromyalgie een op zichzelf staande ziekte is. Verder medisch onderzoek zal dit moeten uitwijzen. Diagnose is in ieder geval moeilijk, ook al omdat de klachten vaak slechts een vaag karakter hebben. De pijnen duiken vooral op aan nek, rug, schouders, heupen, knieën en handen. Er zit echter vaak geen constante in, zodat de oorzaak ervan bijzonder moeilijk te achterhalen is.  Een algemeen geaccepteerde verklaring voor fibromyalgie is niet voorhanden.
 
Verklaringen voor fibromyalgie
 
In de afgelopen jaren zijn er verschillende mogelijke verklaringen naar voren geschoven. Eentje daarvan luidt dat mensen die aan fibromyalgie leiden een lagere pijndrempel hebben. Hun hersenen zouden met andere woorden sneller dan die van anderen op pijnprikkels reageren.
 
Dit zou te wijten zijn aan een hoger dan normale toename van neurotransmitters (chemische signalen) die pijn overbrengen. Hierdoor ontstaat een overgevoeligheid, waardoor na verloop van tijd ook een pijnreactie volgt op signalen die aanvankelijk niet als pijnlijk werden ervaren of die door de hersenen niet als dusdanig werden geïnterpreteerd.
 
Virussen/infecties en fibromyalgie
 
Ook infecties of virussen werden als mogelijke schuldigen met de vinger gewezen, zonder dat daar ooit harde bewijzen voor op tafel zijn komen te liggen.
Oorzaak zou – met de nadruk op ‘zou’ – een abnormale reactie van het immuniteitssysteem kunnen zijn. Vast staat in ieder geval dat fibromyalgie niet besmettelijk is.
Slaaproblemen hebben we als mogelijke oorzaak al aangekaart, maar ook kwetsuren of opgelopen trauma’s zouden een rol kunnen spelen. Het is opvallend dat fibromyalgie vaak opduikt bij mensen met een post-traumatic stress disorder (PTSD). Opnieuw zou wetenschappelijk onderzoek dit verband moeten onderzoeken.
 
 
 
 
 
Zenuwstelsel en fibromyalgie
 
Ook afwijkingen in het autonoom zenuwstelsel zouden een rol kunnen spelen in het fibromyalgie-dosier. Dit autonoom zenuwstelsel controleert onder andere de hartslag, de bloeddruk, ademen, zweten, regeling van de lichaamstemperatuur enzovoort. Een beschadiging of disfunctie van het autonoom zenuwstelsel zouden aan de basis van fibromyalgie kunnen liggen.
 
Merk op dat we nogmaals de klemtoon op ‘zouden’ leggen, want wetenschappelijke bewijzen hiervoor ontbreken nogmaals.
 
 
Spiermetabolisme en fibromyalgie
 
Andere mogelijkheden zijn afwijkingen in het spiermetabolisme. Hoe die zich dan vertalen in de symptomen van fibromyalgie, is allesbehalve duidelijk. Mogelijk is er een verband met de lokale bloedcirculatie en met een abnormale activiteit van het zenuwstelsel.
 
Mogelijk zou er ook een verband kunnen zijn met stoornissen van het centraal processysteem dat neuroendocrine en de neurotransmitters regelt. Sommige dokters gewagen van een toegenomen gevoeligheid die leidt tot een uitzonderlijke pijnervaring.
In verband met fibromyalgie worden vaak vijf volgende abnormaliteiten vastgesteld
 
  1. Gestegen niveau van de P-substantie in het ruggemerg
  2. Verminderde bloedtoevoer naar de thalamus in de hersenen
  3. Verkeerd functioneren van de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as.
  4. Lage niveaus van serotonine en tryptofaan (een essentieel aminozuur)
  5. Abnormaal functioneren van cytokine, een proteïne die een rol speelt in de immuunafweer
 
Maar nogmaals: het stellen van de fibromyalgie-diagnose blijft een hachelijke zaak. De ene dokter zal al vlugger dan de andere tot die diagnose overgaan.
 
Behandeling van fibromyalgie
 
Medicatie voor de behandeling van fibromyalgie
 
Geneesmiddelen uniek voor de bestrijding van fibromyalgie zijn dan ook nog niet op de markt, wel worden bestaande medicijnen die ontwikkeld zijn de bestrijding van de andere ziekten aangewend voor de bestrijding er van.
 
Eén van de belangrijkste klachten van fibro-patiënten zijn pijnklachten. Het is dan ook logisch dat er vaak wordt gekregen naar pijnstillers om het leed te verzachten. Op het vlak van de keuze van de juiste geneesmiddel valt er regelmatig beweging te bespeuren.
 
Pijnstiller Lyrica van Pfizer heeft in Europa eerder onverwacht geen toestemming gekregen voor de behandeling van fibromyalgie (FM). Het medicijn is anderzijds wel goedgekeurd voor de behandeling van FM in 20 andere landen, waaronder de Verenigde Staten. In de VS is het overigens het enige medicijn dat van de Food and Drug Administration toelating tot commercialisatie heeft verkregen. 
UCB is van plan om tegen het einde van dit jaar of begin volgend jaar toestemming te vragen voor de commercialisering van Xyrem voor de behandeling van FM.
 
Xyrem kan dus een concurrent worden van Lyrica. Laatstgenoemde is in Europa goedgekeurd voor de behandeling van zenuwenpijnen, epilepsie en angstverschijnselen. Het is na Lipitor het tweede succesvolste medicijn van het bedrijf Pfizer, met een omzet van $ 2.6 miljard. Voorlopig is het onduidelijk of Pfizer zal gebruiken om alsnog toestemming te krijgen voor de marketing van Lyrica voor FM-bestrijding in Europa.
 
 
Anderzijds commercialiseert UCB Xyrem in licentie van Jazz Pharmaceutials in Europa. Het Belgisch bedrijf bezit de exclusieve rechten voor Xyrem voor de behandeling van FM in alle landen buiten de Verenigde Staten. Het succes van Xyrem bij de behandeling van fibromyalgie werd door Jazz Pharmaceutials in november aangetoond in het de eerste van twee fase III-studies voor de behandeling van FM.
 
Daardoor is de kans toegenomen dat Xyrem het eerste product is dat in Europa voor de behandeling van fibromyalgie dat zal goedgekeurd worden. Zover zijn we echter nog niet.
 
Er is echter ook nieuwe hoop voor het groeiend aantal mensen dat met fibromyalgie-klachten rondloopt. Een al bestaand medicijn zou de symptomen van de ziekte kunnen helpen verlichten. Leuk meegenomen is dat dit medicijn niet eens duur is.
Twee wetenschappers van de universiteit van Stanford dienden 10 vrouwen die al minstens 10 jaar met fibromyalgie-klachten rondliepen lage dosissen van het medicijn Naltrexone toe. De voorlopige studies van het onderzoek zijn op zijn zachtst gezegd hoopgevend.
 
Naltrexone, oorspronkelijk een geneesmiddel ontworpen voor het bestrijden van verslaving aan opiaten, werd al meer dan 30 jaar geleden ontwikkeld. Uit het onderzoek uitgevoerd door de twee wetenschappers blijkt dat het toedienen van lage dosissen van het geneesmiddel effectief kan behelpen bij de behandeling van fibromyalgie-patiënten. Bovendien is de kostprijs van het medicijn laag.
 
De resultaten van de studie verschenen in Pain Medicine en zijn alleszins hoopgevend. Van vervelende neveneffecten was geen sprake, hooguit van een lichte vorm van slapeloosheid tijdens de eerste nachten van het gebruik. Twee vrouwen maakten gewag van meer levendige dromen na inname van Naltrexone.
Het betreft nog maar een voorlopige studie, die gezien de bemoedigende resultaten zal worden uitgebreid. De beide wetenschappers gaan nu lage dossisen van het medicijn gedurende 16 weken toedienen aan 30 fibromyalgie-patiënten.
 
Een breed gamma van andere medicijnen kan worden aangewend voor de bestrijding van de pijn die fibromyalgie met zich meebrengt. Daarnaast worden ook antidepressiva ingezet voor de bestrijding van de ziekte. Het betreft tricyclische antidepressiva zoals amitriptyline (Elavil), nortriptyline (Pamelor) of doxepin (Sinequan). Ook selectief gekozen serotonin reuptake inhibitors (SSRIs) zoals  antidepressants like fluoxetine (Prozac), sertraline (Zoloft), paroxetine (Paxil), and citalopram (Celexa) kunnen effectief zijn bij de bestrijding van de depressiesyndromen. Andere antidepressiva zoals duloxetine (Cymbalta) of venlafaxine (Effexor) worden ook wel aan fibromyalgie-patiënten voorgeschreven.
 
Ook spierontspanners kunnen soms verlichting brengen. Voor de hand liggende namen zijn dan cyclobenzaprine (Flexeril) of methocarbamol (Robaxin). Meestal worden beide medicijnen niet chronisch gebruikt, maar wel voorgeschreven voor inname wanneer de pijnen zich daadwerkelijk manifesteren.  Tizanadine (Zanaflex) mag zowel de pijn helpen verlichten als spiertrekkingen helpen voorkomen. 
 
Niet-medische behandelingen fibromyalgie
 
Vanwege het mogelijk psychosomatisch karakter krijgen fibromyalgie-patiënten vaak ook het advies om een behandeling te volgen. Vaak wordt in eerste instantie gedacht aan cognitieve gedragstherapie, met de bedoeling om de leren omgaan met pijn. In sommige gevallen helpt deze therapie, in andere gevallen minder. Toch helpt cognitieve gedragstherapie fibromyalgie-patiënten beter omgaan met de pijn-idee.
 
Via bewegingstherapie wordt geprobeerd om de kracht van de fibromyalgie-patiënt weer op te bouwen, waardoor diens weerstand tegen pijn, oververmoeidheid enzovoort toeneemt. Bewegingstherapie levert soms goede resultaten op.
 
Ook een ambulante behandeling bij psychiater of psycholoog kan succesvol zijn. Die zal de patiënt op de eerste plaats leren omgaan met de stress die vaak als oorzaak van de fibromyalgie wordt aangewezen. Ook emoties kunnen in zo’n behandeling aan bod komen. Via een breed scala aan ontspanningsoefeningen leert de therapeut de patiënt zijn lichaam beter kennen, waardoor hij beter kan omgaan met verschijnselen als stress.
 

 

Syndicatie